Ο Ποιητής και η Σφραγίδα της Ελευθερίας II

Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη
Εικονογράφηση: Φίλιππος Φωτιάδης
ISBN: 978-960-594-077-5
Ηλικία: 9+
Σελίδες: 112
Διαστάσεις: 13×18 εκ.

Κριτικές – Δημοσιεύματα

Οι Μικρές Ιστορίες για Μεγάλα Γεγονότα στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, άρθρο της Βασιλικής Τζόκα
Δείτε το δημοσίευμα εδώ.

Την Επανάσταση και την Απελευθέρωση δεν τη βίωσαν όλοι οι Έλληνες με τον ίδιο τρόπο. Η αφήγηση της εθνικής ιστορίας συχνά παραβλέπει τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Η Ιφιγένεια Μαστρογιάννη στο Ο Ποιητής και η Σφραγίδα της Ελευθερίας, μας στέλνει να διαβάσουμε και να θυμηθούμε.
Η Ήπειρος απελευθερώθηκε με τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13) κι ο Ποιητής πέθανε με τον καημό. Δεν πρόλαβε να δει τον τόπο του, το Συρράκο, ελεύθερο. Κι ας πλήρωσε ο ίδιος βαρύ τίμημα για τους στίχους που έγραψε, μαθητής ακόμη, για την ελευθερία. Κυνηγημένος, τότε, από τους Οθωμανούς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το αγαπημένο του Συρράκο, την αϊτοφωλιά αυτή της Πίνδου, για να περάσει το υπόλοιπο του λιγοστού βίου του σε ανήλιαγα και υγρά τυπογραφεία στην Αθήνα, προσπαθώντας να βγάλει το μεροκάματό του. Η εύθραυστη υγεία του δεν άντεξε. Πέθανε το 1894, 26 μόλις χρονών.
Ποιος είναι αυτός ο ποιητής που μπορεί να μην έγραψε τον Θούριο αλλά το «Αι σκιαί του Άδου», ένα φλογερό επαναστατικό ποίημα που σήμερα ελάχιστοι γνωρίζουν; Η συγγραφέας αργεί να αποκαλύψει την ταυτότητά του. Κι αν δεν είσαι βιαστικός αναγνώστης, να γκουγκλάρεις αμέσως τον δημιουργό του «Αι σκιαί του Άδου», θα συνθέσεις το πορτρέτο του Κώστα Κρυστάλλη μέσα από τον το Συρράκο και το δραματικό ορεινό τοπίο της Πίνδου που καθόρισε το έργο και τη ζωή του.
Ο Οδυσσέας ένα σύγχρονο παιδί του κινητού και του τάμπλετ, αλλά με έφεση στην ξυλογλυπτική, την τέχνη του παππού του, του καλύτερου τεχνίτη του ξύλου του Συρράκου, έρχεται στο χωριό για τις καλοκαιρινές διακοπές του. Ο παππούς έχει φούριες. Πρέπει να ολοκληρώσει το ξυλόγλυπτο που προορίζεται για το Μουσείο του Ποιητή. Πλησιάζει, άλλωστε, η μέρα της γιορτής που θα γίνει προς τιμήν του. Όλα πρέπει να είναι έτοιμα! Και η Σφραγίδα! Ενώ όμως το ξυλόγλυπτο ολοκληρώνεται πια, κι ο Σταυραητός που εικονίζει μοιάζει έτοιμος να πετάξει, ο παππούς αρρωσταίνει. Ποια είναι όμως αυτή η Σφραγίδα που ζητά επίμονα ο φύλακας του μουσείου από τον παππού;
Ο Οδυσσέας θα το ανακαλύψει παραβιάζοντας τα κιτάπια του παππού. Μια μέρα, ενώ ο Κρυστάλλης δούλευε στο τυπογραφείο, στην Αθήνα, έρχεται ένα πελάτης. Ζητά αντίγραφο ενός κειμηλίου από την εποχή της Εθνεγερσίας. Είναι μία από τις Σφραγίδες Ελευθερίας των επαναστατημένων. Η συγκεκριμένη ήταν των Αθηναίων. Έφερε την επιγραφή «Σφραγίς Ελευθερίας Αθηναίων». Συγκινήθηκε ο ποιητής. Ονειρεύτηκε τη στιγμή που θα έμπαινε κάποιος άλλος πελάτης στο τυπογραφείο και θα του έφερνε εκείνη την άλλη ιερή Σφραγίδα, των ελεύθερων Συρρακιωτών.
Αυτό το όνειρο του Κώστα Κρυστάλλη είχε αναλάβει να λαξέψει στο ξύλο ο παππούς αλλά η ανάρρωσή του αργούσε. Ο Οδυσσέας, αμάθητος στο σκαρπέλο –μόνο λίγες ώρες εξάσκησης είχε προλάβει πλάι στον παππού– αναλαμβάνει δράση. Όποιος δεν έχει λαξέψει όμως στο ξύλο ούτε μια γραμμή, δεν ξέρει τι σημαίνει να γράψεις ολόκληρη επιγραφή και μάλιστα με γράμματα όμορφα και συμμετρικά, σαν του παππού. Από το πλήκτρο ως το σκαρπέλο ο δρόμος είναι μακρύς! Ο Οδυσσέας θα τον διανύσει, όχι χωρίς δυσκολίες.
Το υποβλητικό τοπίο, οι βουνοκορφές, η άγρια ζωή, οι φωνές των ζώων μέσα στη σιγαλιά της νύχτας, και προπαντός η πέτρα («το Συρράκο έγερνε σιγά σιγά να κοιμηθεί στο πέτρινο μαξιλάρι του») συνθέτουν το πορτρέτο αυτού του ιδιαίτερου τόπου. Αναπνέεις τον αέρα του, πετάς με τα αρπακτικά πουλιά, κυλάς με τα νερά του ποταμού κι αντιλαμβάνεσαι τον πόνο του ποιητή όταν τα έχασε όλα αυτά και πήγε στην Αθήνα. «Ανάθεμά σε, ξενιτιά, με τα φαρμάκια πόχεις!» (Από το «Το τραγούδι της ξενιτιάς» του Κρυστάλλη).
Τα σχέδια του εικονογράφου και αρχιτέκτονα Φίλιππου Φωτιάδη αποδίδουν θαυμάσια τον ορεινό οικισμό και το εσωτερικό ενός παραδοσιακού σπιτιού. Αναδίδουν άρωμα βουνού. Θέλεις να είσαι εκεί, στο Συρράκο, μια ξάστερη νύχτα του χειμώνα!
Στο τέλος του βιβλίου παρατίθενται αποσπάσματα από ποιήματα του Κρυστάλλη και σχόλια για το ποιητικό του έργο. (Μόλις κυκλοφόρησε και το τεύχος 1886 του περιοδικού Νέα Εστία με αφιέρωμα στον Κρυστάλλη).
Ελένη Σβορώνου, oanagnostis.gr

Πρόκειται για ένα βιβλίο που μιλάει για τους δεσμούς και τις ρίζες, για τα αόρατα μα γερά νήματα που μας δένουν με ένα πρόσωπο, έναν τόπο, ένα όραμα, αποτελώντας τη βάση για να σταθούμε γερά στα πόδια μας και το εφαλτήριο για να διεκδικήσουμε την προσωπική μας ελευθερία, να κυνηγήσουμε τα όνειρά μας.
Θα αναρωτηθεί κανείς πόσο ενδιαφέρει τα σημερινά παιδιά, με το βλέμμα τους στραμμένο στις οθόνες, ένα βιβλίο που μιλάει για την ποίηση, για τη φύση, για τους αργούς ρυθμούς της ζωής σε έναν παραδοσιακό οικισμό, για την ιστορία και τον λαϊκό μας πολιτισμό. Η συγγραφέας, ευτυχώς, δεν διακατέχεται από την αγωνία να αναζητήσει ένα «μοδάτο» θέμα για να επικοινωνήσει με το νεανικό κοινό. Διαλέγει, αντιθέτως, ένα θέμα δύσκολο, αφού τόσο το ιστορικό παρελθόν όσο και η ποίηση μοιάζουν να μην αφορούν τους νεαρούς αναγνώστες.
Έχει –όπως υποστήριξε και σε πρόσφατη συνέντευξή της– την ακράδαντη πεποίθηση πως «χωρίς τους ποιητές η ανθρωπότητα θα αγνοούσε το πιο βαθύ νόημά της» και μοιάζει να θεωρεί υποχρέωσή της να μυήσει στην ποίηση το νεανικό κοινό, για να του αποκαλύψει την ουσία της ζωής. Τολμά, λοιπόν, να επιλέξει για ήρωά της έναν ονειροπόλο μαθητή που αγαπημένο του ανάγνωσμα είναι οι στίχοι της Οδύσσειας και που πραγματοποιεί προσκύνημα στο Σπίτι του Ποιητή, το μουσείο που είναι αφιερωμένο στον συντοπίτη του Κώστα Κρυστάλλη.
Μαρία Ανδρικοπούλου, diastixo.gr

Η Ι. Μαστρογιάννη μιλά για το βιβλίο στην εκπομπή του Δ. Μεϊδάνη «Σε Πρώτο Πρόσωπο στο Δεύτερο Πρόγραμμα» – ΕΡΤ

Ο Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894), σημαντικός ποιητής και πεζογράφος, γεννήθηκε στο Συρράκο της Ηπείρου που ακόμη δεν είχε απελευθερωθεί από τον τουρκικό ζυγό. Το 1887 έγραψε το ποίημα «Αι σκιαί του Άδου» που αναφερόταν σε επεισόδια της Επανάστασης του 1821 και πυρπόλησε τις καρδιές των σκλαβωμένων συμπατριωτών του, με αποτέλεσμα να διωχθεί από τις τουρκικές αρχές και να καταφύγει στην Αθήνα. Το δεύτερο βιβλίο της σειράς «Μικρές Ιστορίες για Μεγάλα Γεγονότα» φωτίζει αυτήν την άγνωστη σε πολλούς πτυχή της ηπειρώτικης ιστορίας και συνδέει ευρηματικά το χτες με το σήμερα. Η Ηπειρώτισσα Ιφιγένεια Μαστρογιάννη, που ήδη αγαπούσε τον τόπο της, τον αγκάλιασε ακόμη περισσότερο όταν έμαθε για την ιστορία του Κώστα Κρυστάλλη και την έγραψε με επαινέσιμο μυθιστορηματικό τρόπο. Ο Οδυσσέας, μαθητής του γυμνασίου, ορφανός από μητέρα όπως κι ο ποιητής, έρχεται στο Συρράκο για τις καλοκαιρινές του διακοπές κι ανυπομονεί να ξαναβυθιστεί στον κόσμο της ξυλογλυπτικής όπου διέπρεψε ο παππούς του, ο καλύτερος ταγιαδόρος (=ξυλογλύπτης) του Μετσόβου. Το μεγάλο όνειρο του μαστρο-Κωνσταντή είναι να φτιάξει τη Σφραγίδα, μόνο που νιώθει πως παραγέρασε και τα μάτια και τα χέρια δεν τον βοηθάνε. Πόσο σημαντική είναι αυτή η ξύλινη αποτύπωση σε προσωπικό και εθνικό επίπεδο; Τι συμβολίζει και τι απεικονίζει; Θα καταφέρει ο μικρός Οδυσσέας να βοηθήσει στο όραμα του παππού του; Πώς θα δώσει την απαραίτητη έμπνευση ο Κώστας Κρυστάλλης; Η συγγραφέας κατέγραψε με τρυφερότητα και αγάπη τη σχέση παππού και εγγονού και με συγκίνηση και σεβασμό την ανάγκη της ελευθερίας που ένιωθαν οι Ηπειρώτες και που θέριεψε με την πένα του ποιητή. Οι ενδιαφέρουσες παρομοιώσεις και μεταφορές («Σκούντησε απαλά τις μικρές ευχάριστες αναμνήσεις του…», σελ. 19), τα υπέροχα νοήματα για την ομορφιά, για τη σημασία της προσπάθειας και την αρνητική επιρροή της απελπισίας και της παραίτησης, για τις θετικές επιρροές της τέχνης στην ψυχολογία μας, η άκρως ρεαλιστική και συνάμα τρυφερή γραφή που με ταξίδεψε στο Συρράκο («…την ώρα που ο ήλιος άπλωνε λευκόχρυσες γραμμές στα μακρινά σύννεφα», σελ. 42) και μ’ έβαλε στον χώρο όπου μεγαλουργούσε ο παππούς είναι μερικά μόνο από τα πλεονεκτήματα του αξιέπαινου αυτού βιβλίου. Το κείμενο συνοδεύουν στίχοι και ολόκληρα ποιήματα του Κώστα Κρυστάλλη, καθώς και κρίσεις για το έργο του σημαντικού αυτού λογοτέχνη από ομοτέχνους του. Οι συναρπαστικές λεπτομέρειες και το απλό αλλά καθόλου απλοϊκό κείμενο συνοδεύονται από μια όμορφη, σχεδόν τρισδιάστατη ασπρόμαυρη εικονογράφηση του Φίλιππου Φωτιάδη που σέβεται την εποχή και τον άνθρωπο και ξαναζωντανεύει με το προσωπικό στυλ του καλλιτέχνη την καθημερινότητα στο Συρράκο. Οι ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικές αποτυπώσεις των σπιτιών (εσωτερικά και εξωτερικά) και των βουνών της Πίνδου, η εικόνα του ποιητή και το όνειρο του Οδυσσέα στήνουν ένα εξίσου υπέροχο κάδρο που συνοδεύει ιδανικά την αφήγηση. Η σειρά «Μικρές Ιστορίες για Μεγάλα Γεγονότα» «είναι στραμμένη στους νεαρούς αναγνώστες και φιλοξενεί κείμενα με λογοτεχνική αφήγηση». Η κεντρική ιδέα κάθε βιβλίου είναι ένα πραγματικό γεγονός και η εξιστόρησή του οδηγεί στη μεγαλύτερη εικόνα της εποχής, των ιστορικών προσώπων και των πράξεών τους. Στο δεύτερο βιβλίο της σειράς μαθαίνουμε για την προσωπικότητα και το έργο του Κώστα Κρυστάλλη με επιμορφωτικό και συναρπαστικό τρόπο.
Πάνος Τουρλής
Δείτε το δημοσίευμα εδώ.

Το 1887, στο Συρράκο της Ηπείρου, ένας μαθητής γράφει ένα ποίημα «απαλό σαν ροδοπέταλο και δυνατό σαν κεραυνό». Το αγόρι είναι ο Κώστας Κρυστάλλης και το επαναστατικό ποίημα με τον τίτλο «Αι σκιαί του Άδου» πυρπολεί τις καρδιές των ανθρώπων της τουρκοκρατούμενης Ηπείρου. Ο Οδυσσέας, ένα αγόρι των δικών μας ημερών, ανακαλύπτει αυτή την πράξη ελευθερίας, μέσα από μια προφορική αφήγηση. Η μικρή ιστορία «Ο Ποιητής και η Σφραγίδα της Ελευθερίας», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη (Εκδόσεις Καλέντη, εικονογράφηση Φίλιππος Φωτιάδης, σειρά «Μικρές ιστορίες για Μεγάλα γεγονότα»), αφορά έναν μεγάλο ποιητή που έγραφε όσα αισθανόταν. Η ποίηση και η πεζογραφία του «τραγούδησαν» τη φύση, τον άνθρωπο και πάνω απ’ όλα την ελευθερία. Ο αναγνώστης κινείται στο σήμερα, ωστόσο μεταφέρεται με αβίαστο τρόπο στο παρελθόν, για να βρεθεί μπροστά στη δυνατή ψυχή ενός νέου ανθρώπου και να ανακαλύψει εντέλει το φρόνημα του Κώστα Κρυστάλλη, ο οποίος άφησε στις επόμενες γενιές ένα σημαντικό έργο για τη σύντομη ζωή του. Η έκδοση ολοκληρώνεται με σημείωμα για τον ποιητή, τη ζωή και το έργο του, καθώς και σύντομα ποιητικά αποσπάσματα που διασταυρώνονται με τοποθετήσεις κριτικών και ομότεχνών του για την αξία της γραφής του.
Δείτε το δημοσίευμα εδώ.