Ιωάννης Άγγελος

Ο Βαλτάρι δεν μεροληπτεί, ούτε τάσσεται, αλλά δεν παραλείπει να δει και να δείξει το σκοτάδι που έρχεται με την κατάρρευση της πόλης. Με ευθυκρισία και ιστορική ακρίβεια βυθίζει τον αναγνώστη μέσα από την αφήγηση του Ιωάννη Άγγελου σε μια από τις πιο ταραγμένες στιγμές και τόπους της ανθρωπότητας αναδεικνύοντας μοναδικές λεπτομέρειες αλλά και τον πλούτο των συναισθημάτων. Και στο τέλος τι μένει; Μένει το σημάδι του Μωάμεθ του Πολιορκητή από τη μια, του Ιωάννη Άγγελου από την άλλη, ο οποίος είναι η αντίρροπη δύναμη. Με αμίμητο ρυθμό και επιδεξιότητα στην αφήγηση, ο Βαλτάρι καθηλώνει τους αναγνώστες με αυτήν την έξοχη βουτιά στην Πόλη του 15ου αιώνα, ενώ αποτυπώνει σχέσεις, αγωνίες, συνωμοσίες, δολοπλοκίες, συναισθήματα των πρωταγωνιστών, καθώς ανακατεύει αληθινή ιστορία και μυθοπλασία, παράγοντας κάτι ελκυστικό και απολαυστικό, ειδικά για τους λάτρεις των ιστορικών μυθιστορημάτων.
Απόστολος Πάππος, elniplex.com

Ο δημοσιογράφος Κωνσταντίνος Μπογδάνος προτείνει τον «Ιωάννη Άγγελο»

Λένε ότι ο «Ιωάννης Άγγελος», γνωστός και με τον τίτλο «Ο Μαύρος Άγγελος», είναι το πιο δημοφιλές μυθιστόρημα του Βάλταρι συναγωνιζόμενος τον ογκώδη «Σινουχέ». Ίσως είναι κι έτσι. Σημασία έχει η επιμονή του Βάλταρι στην αρχική ιστορική αλήθεια και η διατήρησή της σαν βασικό και πρωτεύον υλικό στο χαρμάνι με τη μυθοπλασία προκειμένου η αφήγηση να είναι συνεχώς πλαστική και ευέλικτη, ενδιαφέρουσα και ελκυστική.
Η αφηγηματική τεχνική είναι άψογη και η αρμονική και διαυγής βαλταρική γραφή, αρκετά λιτή και κοφτή εδώ, διαφορετική από εκείνη στον «Περιπλανώμενο», γεννά ένα πανέμορφο κείμενο ξέχειλο από λύπη και μεγάλη πικρία για ό,τι θα ακολουθήσει. Fractalart.gr

2η κριτική στο Fractalart.gr 

Ο Φιλανδός συγγραφέας Μίκα Βαλτάρι (1908-1979) μπορεί πλέον να θεωρηθεί ως κλασικός ιστορικός συγγραφέας. Ιδιαίτερα αγαπητός και στην Ελλάδα, έχει καταφέρει με τα ιστορικά μυθιστορήματά του όχι μόνο να ζωντανεύει περιόδους του παρελθόντος, αλλά να φέρνει και κοντά στο σύγχρονο αναγνώστη τα πρόσωπα που έζησαν εκείνες τις περιόδους.

Το έργο του «Ιωάννης Άγγελος» παρουσιάζει για τον Έλληνα αναγνώστη ένα πρόσθετο ενδιαφέρον καθώς αναφέρεται στους τελευταίους μήνες της Κωνσταντινούπολης. Λίγους μήνες πριν από την πτώση της πρωτεύουσας του Βυζαντίου, ένας μυστηριώδης άνδρας κινείται στα τείχη, στις εκκλησίες, στα παλάτια και στους δρόμους της και μέσα από ημερολογιακές καταγραφές περιγράφει από τη μια την ατμόσφαιρα που πλακώνει τη μελλοθάνατη πόλη και από την άλλη τα συναισθήματα εκείνων που έχουν αποφασίσει να την υπερασπιστούν.

Με ευαισθησία, αντικειμενικότητα, ιστορική επάρκεια και έντονο συναίσθημα ο Βαλτάρι οδηγεί τον αναγνώστη του σε μια εποχή που όσο και να είναι φορτισμένη, παραμένει και συγχρόνως άγνωστη σε ουσιαστικές λεπτομέρειές της.

Ναι, η πτώση της Πόλης σηματοδοτεί πολλά – ο Βαλτάρι είναι ξεκάθαρος καθώς προαναγγέλλει τους αιώνες σκότους που θα ακολουθήσουν, είναι καίριος όταν τονίζει πως ένας νέος τύπος ανθρώπου έρχεται να πρωταγωνιστήσει στην ιστορία της Ευρώπης.

Και έχει, στ’ αλήθεια ενδιαφέρον να δει κανείς το πώς ο Βαλτάρι προχωρά πίσω από τα ιστορικά γεγονότα και καταγράφει την αλλαγή των εποχών μέσα από τη σύγκρουση (μα και τη συνύπαρξη) από τη μια του Μωάμεθ του Πολιορκητή και από την άλλη του Ιωάννη Άγγελου, του τελευταίου Βυζαντινού.

Αξίζει να τονισθεί η μετάφραση από τα φιλανδικά της Μαρίας Μαρτζούκου. Πρόκειται περί μεταφραστικού άθλου.

Μάνος Κοντολέων, συγγραφέας

Θεωρώ το Βαλτάρι αξεπέραστο στο ιστορικό μυθιστόρημα, όχι μόνο για την ικανότητά του να αναπλάθει ιστορικές περιόδους και πρόσωπα, αλλά και πέρα από αυτό για τη φιλοσοφική και μεταφυσική διάσταση των γραπτών του. […] Συμφωνώ και για την μετάφραση της κ. Μαρτζούκου, πραγματικός άθλος, τόσο στον Ιωάννη Άγγελο όσο και στον Αιγύπτιο, μας χάρισε τη μετάφραση από το φιλανδικό πρωτότυπο και όχι από τις μεταφράσεις των «περικομμένων» αγγλικών ή γαλλικών εκδόσεων. Μπράβο της και μπράβο και στον εκδότη.

Ελένη Τσαμαδού, συγγραφέας

Ένα από τα πιο διάσημα ιστορικά μυθιστορήματα με θέμα το Βυζάντιο και την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, δημοσιευμένο στα Φινλανδικά το 1952 (ακριβώς 500 χρόνια μετά το 1453), γνωστό και ως «Ο μαύρος άγγελος». Εξαιρετική η αφηγηματική τεχνική και η καθαρή, λιτή γραφή του Βαλτάρι.

Παναγιώτης Αγαπητός, Καθηγητής Βυζαντινολογίας – συγγραφέας

Παναγιώτης Αγαπητός, Δέκα αναγνώσματα για το Βυζάντιο, “Το Βήμα”, 7.8.2013